Astronomik Gözlem | Güneş Sistemi

Güneş Sistemi Nedir ?

Güneş sistemi Güneş ve yer çekimiyle Güneş’e bağlı tüm nesnelerdir.
Güneş, sisteme hakim olan en büyük ve en kütleli üyedir. Merkezi konumu ve güçlü yer çekimi tüm sistemi bir arada tutar.
Gezegenler, cüce gezegenler, uydular ve astroitler, kuyruklu yıldızlar, Kupier Belt nesneleri gibi küçük güneş sistemi cisimleri ve gezegenler arası toz ve gaz sistemdeki diğer nesnelerdir. Güneş, güneş sistemindeki ışığı üretir, diğer tüm nesneler güneş ışığını yansıtarak parlar.
Her bir üye güneşin etrafında bir yol boyunca hareket eder. Bu yolun bir tam turu bir yörüngedir; cisimler yörüngede hareket ederken ayrıca kendi etraflarında da dönerler.

 

Gezegenler

Gezegen, güneş etrafında yörüngede dönen, şekli yuvarlak olacak kadar kütlesi ve yer çekimi olan, yörüngesini diğer gök cisimlerinden temizlemiş olan gök cisimleridir.
Cüce gezegen, güneş etrafında yörüngede dönen, şekli yuvarlak olacak kadar kütlesi ve yer çekimi olan, yörüngesini diğer gök cisimlerinden temizlememiş olan ve uydu olmayan gök cisimleridir.
Gezegenler en küçük merkür ve en büyük jüpiter olmak üzere farklı büyüklük ve kütlededirler.
Güneş sisteminin gezegen içeren bölümü disk şeklinde, neredeyse düz ve daireseldir.

Güneş, Ay ve beş parlak gezegen -Merkür, Venüs, Mars, Jüpiter ve Satürneski uygarlıklar tarafından biliniyordu. Her birine (Latin dilinde) haftanın bir gününün adı verilmiştir. Fransızca ve İspanyolca isimler doğrudan Latince’den uyarlanmıştır. Anglo-Saksonlar, Romalılar için eşdeğer tanrı ve tanrıçaların isimlerini değiştirdi

Güneş Sisteminin Oluşumu

Güneş Sisteminin Kökeni

Güneş sistemimizin doğuşuna şahit olmak için kimse yoktu ama galaksinin başka yerlerinde oluşmuş olan gezegensel sistemlerin gözlemleri ve sistemimizi oluşturan farklı nesnelerin yakından incelenmesi birçok ipucu veriyor.

Güneş sistemimizin bir bütün olarak özellikleri:

• 1. Her gezegen uzayda göreceli olarak soyutlanmıştır, tek başınadır.
• 2. Gezegenlerin yörüngeleri neredeyse daireseldir.
• 3. Gezegenlerin yörüngeleri neredeyse aynı düzlemde bulunuyor.
• 4. Gezegenlerin Güneş etrafında dönme yönü Güneş’in kendi ekseni etrafında dönme yönü ile aynıdır.

 

• Tüm bu gözlemlenen gerçekler, güneş sistemimiz içinde yüksek dereceli bir düzeni önermektedir.
• Bu genel organizasyon ortak bir kökene işaret eder

Güneş Sisteminin Kökeni

 

Nebula Modeli

Yaklaşık 5 milyar yıl önce, yaklaşık 1 ışıkyılı çapında bir yıldızlararası gaz ve toz bulutu (bir süpernova patlamasından gelen artıkla karışık hidrojen) yerçekimi etkisi altında küçülmeye başladı, bu süreç belki de yakındaki bir başka süpernovadan gelen bir şok dalgasıyla hızlandı.

Eğer bu gaz ve toz bulutu (güneş bulutsusu) mükemmel küresellikte ve homojen olsaydı, dönmeyen bir gaz küresine yoğunlaşacaktı.
Durum böyle değildi; şekildeki düzensizlikler ve iç türbülans nedeniyle dönmeye başladı. Bulut küçüldükçe dönme hızı arttı.
Bulutsu yoğunlaştıkça, sıcaklığı hızlı hareket eden moleküller ve atomlar arasındaki çarpışmalara bağlı olarak artmıştır. Çok geçmeden genç Güneş bulutun merkezinde oluşmuştur, çevresi merkezkaç kuvveti altında düzleşmiş ve genişletilmiş bir disk şeklini almıştır.
Yeni Güneş, kalan gaz ve tozun çoğunu dış uzaya iterek sistemi temizlemiştir.

Genç Güneş yeterince ışık ve ısı ürettiğinde, radyasyon basıncı bulutsunun küçülmesine bir son verdi.
İçindeki gaz ve toz soğudu ve ayrıştı.
Küçük parçacıklar arasındaki çarpışmalar daha büyük olanları oluşturdu, daha sonra çakıl büyüklüğünde gövdeler oluştu ve nihayetinde kilometre boyutunda çapa ulaşan “gezegenimsiler“ oluştu.
Birbirini çekecek kadar büyük kütleli gezegenimsiler, sonunda protogezegenler halinde birleştiler ve Dünya’yı da içeren iç gezegenlerin oluşumuyla sonuçlanacak şekilde birbirleriyle çarpıştılar.

Birçok gezegenimsi yapı birleşerek gezegen veya uyduları oluşturmadı; Kuiper Kuşağı Nesneleri, kuyruklu yıldızlar, asteroitler ve diğer kalıntı parçaları oldular

Nebula Modelinin Özeti

Nebular Küçülme

(a) Açısal momentumun korunumu, dönen bir bulutun boyutunun azalmasıyla daha hızlı dönmesi gerektiğini söyler. (b) Böylece, ilkel güneş sistemi, dev bir dönen krepe benzemeye başladı. Merkezdeki büyük damla en sonunda Güneş oldu. (c) Nebuladan oluşan gezegenler nebulanın dönüşünü ve düzleştirilmiş şeklini miras almıştır

 

Nebula Modeline Kanıtlar

Nebula (bulutsular) teorisi günümüzde gözlemlenen güne sisteminin özellikleri ile desteklenir:
 Tüm gezegenler, Güneş’in etrafında, kendilerini oluşturan bulutsu ile aynı yönde (yukarıdan bakıldığında saat yönünün tersine) dolaşırlar. Çoğu uydu da aynı şekilde yörüngede dolaşır.
 Gezegenler guneş etrafında dönerken kendi çevrelerinde de dönerler. Dönüşleri (Venüs ve Uranüs hariç) de aynı yöndedir.
 Dünyanın Güneş’in yörüngesindeki ortalama düzlemine ekliptik denir. Tüm gezegenlerin yörüngeleri, bir koşu pistindeki şeritler gibi neredeyse aynı düzlemdedir.

Bulutsular teorisi, galaksinin başka yerlerinde oluşmuş olan gezegensel sistemlerin gözlemleriyle de desteklenir

Aquila takımyıldızındaki bulutsunun bu kısmı, M16 olarak bilinen (bizden 7000 ly uzakta) bizimki gibi birçok yıldız ve gezegen sistemlerinin birleştiği büyük bir toz ve gaz bulutudur (çoğunlukla hidrojen).

 

Gökbilimciler, Beta Pictoris’in çok genç bir yıldız olduğuna ve kendi Güneşimizin yaklaşık 4,6 milyar yıl önce yaşadığı evreden geçtiğine tanık olduğumuza inanıyor.

Hubble Uzay Teleskobu tarafından görülen genç yıldızları çevreleyen toz diskleri. Bunlar, potansiyel gezegen oluşum bölgeleri için en net görüntülerdir

Görüntüler ayrıca, 4,5 milyar yıl önce Güneş Sistemi’ndeki Dünya ve diğer gezegenlerin, genç Güneş’in merkezde olduğu toz ve gaz bulutu içerenbir diskten yoğunlaşmaya başladıklarındaolanlar hakkındada fikir vermektedir.

Daha incelemek istiyorsanız buraya tıklayabilirsiniz.

Astronomi kategorisine ise buradan ulaşabilirsiniz

Kaynaklar:

1) Astronomy A Self-Teaching Guide, D., L., Moché; 2009; 7th ed.; John Wiley & Sons, Inc.

2) Astronomy, I., Ridpath; 2006; DK Publishing, Inc.

3) A Question and Answer Guide to Astronomy, P.,Y., Bely, C., Christian, and J.,R., Roy; 2010; Cambridge University Press

4) Astronomy Today, E., Chaisson, S., McMillan; 2008; 7th ed.; Pearson Education, Inc.

5) Discovering the Universe; N.,F., Comins, W., J., Kaufmann III; 2008; 8th ed.; W. H. Freeman and Company

6) http://en.wikipedia.org/wiki/Formation_and_evolution_of_the_Sol ar_System

7) http://www.britannica.com/EBchecked/media/95372/Debris-disksurrounding-the-star-Beta-Pictoris-in-a-false

8) http://hubblesite.org/newscenter/archive/releases/1999/05/

9) http://www.spacetelescope.org/images/opo0113a/

10) http://en.wikipedia.org/wiki/Solar_system